Veel verborgen dakloosheid onder vrouwen en kinderen

“De uitkomsten van de tweede ETHOS-telling bevestigen het beeld van de eerste telling”, vertelt Willem van Sermondt, programmaleider Kansfonds. “Dakloosheid is divers en treft heel verschillende mensen. Anders dan vaak wordt gedacht leeft de grootste groep niet op straat of in een opvang voor dakloze mensen. De meeste dakloze mensen verblijven bij vrienden of familie, of op een camping, in een antikraakpand, een schuur of in een auto. Niet alleen volwassenen, maar ook kinderen leven onder erbarmelijke omstandigheden.”

Aan de tweede ETHOS-telling deden 377 telorganisaties mee. Onder andere gemeentelijke diensten, maatschappelijke opvangorganisaties, huisartsen, woningcorporaties, maatschappelijk werk en vrijwilligersinitiatieven brachten dak- en thuisloze mensen in kaart.

Moeders met kinderen

Een opvallende bevinding is het grote aantal vrouwen met kinderen dat dak- of thuisloos is. Bijna een vijfde van de getelde personen is jonger dan 18 jaar. Verreweg de meeste dak- of thuisloze kinderen (95%) verblijven in deze situatie met een of beide ouders. Onderzoeker Sandra Schel van het lectoraat Wonen en Welzijn van Hogeschool Utrecht: “Van de alleenstaande ouders is bijna driekwart vrouw. Zij worden dak- of thuisloos na bijvoorbeeld een scheiding, of als ze wegvluchten uit een gewelddadige relatie.”

Eti woont na haar scheiding al bijna vier jaar met haar twee kinderen in een stacaravan. “Ik had nooit verwacht in zo’n situatie terecht te komen Maar je ziet, het kan iedereen gebeuren. Het heeft niks te maken met arm of rijk zijn.”

Vania verliet haar gewelddadige partner en verblijft al bijna een jaar met haar zoontje in de crisisopvang. “Mijn zoontje loopt wat achter in zijn ontwikkeling en praat weinig door alles wat er in zijn jonge leventje is gebeurd. Sinds we een veilige plek hebben en begeleiding krijgen gaat het elke dag een beetje beter met hem, maar het zou nog veel beter gaan als we ons eigen huis zouden hebben.”

Arbeidsmigranten op straat topje van de ijsberg

Bij de ETHOS-telling zijn ook de mensen in kaart gebracht die op straat verblijven. Van deze groep is 35% EU-burger met een niet-Nederlandse nationaliteit. Volgens betrokken professionals is het overgrote deel van deze mensen (voormalig) arbeidsmigrant. Zij vermoeden dat het werkelijke aantal dak- of thuisloze arbeidsmigranten nog groter is.

“Arbeidsmigranten zonder passende huisvesting worden meestal niet toegelaten in de opvang”, zegt onderzoeker Sandra Schel. “Daarom verblijven ze vaak in niet-conventionele woonruimten zoals een stacaravan op een vakantiepark of bij vrienden, familie of kennissen. Zij zijn vaak niet in beeld bij gemeenten en organisaties, omdat zij bijvoorbeeld niet ingeschreven staan en niet weten waar zij terecht kunnen voor hulp. Hun leefomstandigheden zijn zeer zorgelijk.”

Dak- en thuisloosheid uitbannen

De resultaten van de ETHOS-telling worden door de betrokken gemeenten gebruikt voor beter beleid, gericht op het voorkomen en uitbannen van dakloosheid. Ook andere gemeenten willen graag meer weten over aard en omvang van de groep dak- en thuisloze mensen. In 2025 nemen 9 regio’s, met onder andere de grote steden Amsterdam en Den Haag, deel aan de ETHOS-telling. En voor de telling van 2026 hebben zich nu al 11 regio’s aangemeld. “Door de regio’s die deelnamen aan de eerste telronde worden de resultaten al volop benut bij het ontwikkelen van nieuw beleid en bij het aanpassen van bestaand beleid”, aldus Willem van Sermondt van Kansfonds. “Bovendien worden op basis van de cijfers prestatieafspraken gemaakt met de woningcorporaties uit de regio om ervoor te zorgen dat er voldoende woonruimte beschikbaar komt voor specifieke groepen. We hopen dat de andere gemeenten deze aanpak zullen overnemen.”

Zicht krijgen op werkelijke aantallen

Wethouder Pauline Joosten van de gemeente Moerdijk: “In ons land -en dus ook in onze regio- ontbreekt het zicht op omvang en aard van de groep dak- en thuisloze mensen. Daardoor kan geen effectief beleid worden gemaakt voor de aanpak van dak- en thuisloosheid. Om dit te veranderen hebben wij als gemeente Moerdijk ook meegedaan aan de Ethos-telling. We willen zicht krijgen op de wèrkelijke aantallen en de profielkenmerken van dak- en thuisloze mensen. Waar wringt de schoen, waar en waarom blijven groepen onder de radar. CBS-cijfers hierover zijn niet adequaat. Goed beleid kun je enkel maken op basis van reële cijfers, met als bijvangst dat je kunt kijken waar je preventief iets kunt doen om (dreigende)dakloosheid te voorkomen.”